Pamięć dziecka, podobnie jak inne funkcje poznawcze, rozwija się stopniowo i w dużym stopniu naturalnie. Można ją jednak skutecznie wspierać odpowiednimi ćwiczeniami oraz codziennymi praktykami. Ćwiczenie pamięci nie tylko wpływa na wyniki w nauce, ale także wzmacnia koncentrację, logiczne myślenie i kreatywność. Przeczytaj artykuł i poznaj sprawdzone metody na poprawę pamięci u dziecka – od najmłodszych lat aż po okres szkolny.
Metody ćwiczenia pamięci u dzieci
Pamięć to umiejętność przyswajania, przechowywania i odtwarzania informacji. To funkcja poznawcza, która umożliwia m.in. uczenie się i prawidłowe funkcjonowanie w otaczającym nas świecie. Pozwala zapamiętywać, przechowywać i przypominać sobie np. minione wydarzenia, doświadczenia, fakty, umiejętności czy emocje.
Warto wspomnieć, że są różne rodzaje pamięci, w tym pamięć krótkotrwała (jak sama nazwa wskazuje, pozwala ona przechowywać informacje przez krótki czas) oraz pamięć długotrwała (magazynuje informacje przez dłuższy okres). Wyróżnia się też pamięć roboczą, która pozwala przechowywać i przetwarzać tymczasowe informacje (umożliwia np. wykonywanie obliczeń w głowie).
Dzieci rozwijają pamięć stopniowo, a dobrze dobrane ćwiczenia mogą ten rozwój wspierać i przyspieszać. W dalszej części artykułu przeczytasz o metodach i technikach ćwiczenia pamięci u dzieci w wieku przedszkolnym, wczesnoszkolnym i szkolnym.
Jakie ćwiczenia poprawiają pamięć? Zabawy i gry pamięciowe
Dobrym sposobem na ćwiczenie pamięci u dzieci są różne gry i zabawy, takie jak np.:
- gry typu Memory – dobieranie kart w pary. Klasyczne ćwiczenie pamięci wzrokowej. Dzieci uczą się rozpoznawać wzory, zapamiętywać ich położenie i ćwiczą swoją koncentrację;
- powtarzanie sekwencji – zabawy typu ,,Powtórz po mnie’’ – np. seria dźwięków lub ruchów – trenują pamięć roboczą u dziecka i zdolność śledzenia informacji;
- zabawa typu ,,Co zniknęło?’’ – układamy przed dzieckiem kilka przedmiotów, a następnie jeden z nich chowamy. Zadaniem dziecka jest wskazanie, czego brakuje. To świetne ćwiczenie pamięci krótkotrwałej;
- zabawy ruchowe np. taniec z nauką kierunków (np. ,,prawo”, ,,lewo”, ,,przód”, ,,tył”) czy tor przeszkód z zadaniami do zapamiętania, angażują ciało i umysł;
- układanie puzzli – świetny trening koncentracji zarówno dla młodszych, jak i starszych;
- strategiczne gry planszowe –sposób dla starszych dzieci w wieku szkolnym. Szachy, warcaby i inne gry planszowe ćwiczą myślenie strategiczne i pamięć.
Jak ćwiczyć pamięć z dzieckiem? Techniki wspomagające zapamiętywanie
Jakie jeszcze są ćwiczenia na pamięć? Istnieje wiele ciekawych sposobów i technik, w tym np.:
- mapy myśli – kolorowe rysunki, hasła i linie łączące pojęcia pomagają w organizowaniu informacji. To metoda, która sprawdza się zwłaszcza u starszych dzieci;
- skojarzenia i wyobraźnia – warto zachęcać dziecko do tworzenia zabawnych i dziwnych skojarzeń. Przykładowo, aby zapamiętać listę zakupów: mleko, banany, arbuz – można wyobrazić sobie małpkę, która pije mleko, je banana i siedzi na arbuzie;
- rymowanki i piosenki – rytm i melodia potrafią znacząco wspierać pamięć. Dzieci znacznie łatwiej przyswajają treści, które są ułożone w rymowaną lub śpiewaną formę;
- słuchanie bajek i ich odtwarzanie – po przeczytaniu dziecku bajki zadaj pytania: ,,Co się wydarzyło najpierw?’’, ,,Kim był główny bohater?’’, ,,Jak skończyła się jego historia?’’. Dzięki temu dziecko uczy się porządkowania i odtwarzania informacji;
- powtarzanie rytmów – wystukanie rytmu i proszenie dziecka, aby go powtórzyło, to ciekawe ćwiczenie pamięci słuchowej i koncentracji.
Dla uczniów szkół podstawowych (i starszych) w celu ćwiczenia pamięci świetnie sprawdzi się np. rozwiązywanie krzyżówek i łamigłówek, czytanie książek czy nauka języków obcych. Warto przy tym pamiętać, że rozwój pamięci to proces, który wymaga cierpliwości, systematyczności i codziennej pracy.
Jak poprawić pamięć i koncentrację u dziecka? Wspierające codzienne nawyki
Warto jeszcze wspomnieć o codziennych przyzwyczajeniach i odpowiednim stylu życia. Dobrze jest już od najmłodszych lat uświadamiać i uczyć dzieci pozytywnych nawyków. Co najlepiej wspomaga pamięć?
- Sen i odpoczynek – brak wystarczającej ilości snu obniża zdolności poznawcze. Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym potrzebują 9-11 godzin snu dziennie. Jest to kluczowe dla utrwalania zdobytej wiedzy;
- Zdrowa dieta – pokarmy bogate w kwasy omega-3, witaminy z grupy B, żelazo i magnez wspierają funkcjonowanie mózgu i mają bezpośredni wpływ na jego pracę;
- Ruch i aktywność fizyczna – wysiłek fizyczny zwiększa przepływ krwi do mózgu i wpływa pozytywnie na jego funkcjonowanie. Ćwiczenia takie jak bieganie, jazda na rowerze, pływanie, czy taniec mogą pomóc zwiększyć zdolność koncentracji i zapamiętywania;
- Kontakt z naturą – zabawa na świeżym powietrzu, spacer i odpoczynek od ekranów poprawiają funkcjonowanie układu nerwowego i wspomagają koncentrację.
Powyższe codzienne nawyki pomogą rozwiązać problemy z pamięcią u dziecka oraz wpłyną na prawidłowy jego rozwój.
Publikacje, które wspierają rozwój dziecka
W ćwiczeniu pamięci, koncentracji i logicznego myślenia oczywiście pomagają też odpowiednie podręczniki i ćwiczenia. Przykładowo, w cyklu ,,Dobry pomysł!’’ od WSiP nauczyciel znajdzie kilka propozycji ćwiczeń pamięci z przedszkolakami. Najbardziej charakterystyczne są MEMOramki – dwie tekturki dołączane do zestawu publikacji dla 5-latków i 6-latków. Każda tekturka ma wycięte „okienko” w kształcie prostokąta. Na oznaczonych stronach Kart aktywności dziecko przygląda się zdjęciom lub rysunkom, następnie nakłada na kartę wskazaną MEMOramkę. Tekturka przysłania elementy graficzne, ale umożliwia ich odwzorowanie w „okienku”. To prosta, a jednocześnie atrakcyjna forma ćwiczenia, która zachęci dzieci do ćwiczenia pamięci.
W cyklu „Dobry pomysł!” nauczyciel znajdzie także elementy mnemotechniczne – w Planerach tygodniowych pod kodami QR znajdują się ćwiczenia grafomotoryczne, które ułatwiają zapamiętanie kształtu wprowadzanej litery pisanej. Nazwa elementu do kreślenia po śladzie lub samodzielnego odwzorowana rozpoczyna się głoską, której znak graficzny (litera pisana) jest elementem obrazka.
Natomiast w cyklu ,,Szkoła na TAK’’ stworzonym z myślą o najmłodszych uczniach edukacji wczesnoszkolnej, znajdują się dwa wyjątkowe kąciki: „Damy radę się nauczyć” i „Główka pracuje”. W kąciku „Damy radę się nauczyć” dzieci poznają sprytne sposoby na uczenie się i zapamiętywanie. Znajdą tu m.in. mnemotechniki, skojarzenia językowe, myślenie wizualne i inne sposoby zgodne z zasadami neurodydaktyki. Wszystko po to, by nauka była skuteczna i przyjemna! Z kolei kącik „Główka pracuje” to przestrzeń pełna ciekawych zadań, matematycznych łamigłówek i nietypowych problemów do rozwiązania. To świetna okazja, by poćwiczyć logiczne myślenie, pamięć i spryt.
Jak ćwiczyć pamięć u dziecka? Podsumowanie
Pamięć to umiejętność, którą można ćwiczyć i kształtować, a im wcześniej zaczniemy, tym lepiej. Ćwiczenie pamięci u dziecka powinno być naturalne i ciekawe, a metody dostosowane do jego wieku. Ważna jest regularność oraz urozmaicenie i różnorodność. Codzienne zabawy, techniki wizualne i słuchowe, interesujące pomoce naukowe, aktywność fizyczna i odpowiednie, zdrowe nawyki – wszystko to tworzy solidne fundamenty dla rozwoju zdolności pamięciowych.
Pamiętajmy, że dobra pamięć wpływa m.in. na zdolność uczenia się, koncentrację oraz rozwój kompetencji językowych i społecznych. Jest to więc inwestycja w umiejętności niezbędne w całym życiu.
Przeczytaj także: 6 zabaw wspierających rozwój pamięci i umiejętności nauki
