Napady złości, agresja, nadmierna aktywność lub przeciwnie, wycofanie z kontaktów, apatia albo nietypowe zabawy, niezrozumiałe dla rodziców lęki, drastyczne diety… Takie i inne niepokojące zachowania dzieci sprawiają, że rodzice zadają sobie pytanie, „czy z moim dzieckiem jest wszystko w porządku?”. Czy to, co obserwują u dziecka jest typowe dla danego wieku, czy wynika z jakichś błędów wychowawczych, a może są to objawy zaburzenia lub choroby wymagające konsultacji specjalisty? W tekście odpowiadamy na pytania, jakie zachowania powinny najbardziej niepokoić oraz kiedy należy zabrać dziecko do psychiatry.
Kiedy należy zabrać dziecko do psychiatry?
Zaburzenia i choroby psychiczne występują nie tylko u osób dorosłych, ale także u dzieci i młodzieży. W tej grupie są one trudniejsze do wychwycenia i rozpoznania, bo czasami trudno jest odróżnić zachowania wynikające z pewnego etapu rozwojowego, z okresu dorastania, od tych, które są już objawem zaburzenia. W związku z tym niepokojące objawy, które utrzymują się przez dłuższy czas, nie powinny być bagatelizowane i nie należy zwlekać z wizytą u psychiatry dziecięcego.
Co powinno skłonić rodziców do wizyty z dzieckiem u lekarza psychiatry?
1. Dziecko staje się smutne, apatyczne, izoluje się od rodziny i znajomych, nie chce wychodzić z domu, zamyka się w swoim pokoju, porzuca dotychczasowe zainteresowania.
Takie zachowania, zwłaszcza u dziecka do tej pory energicznego i aktywnego, mogą świadczyć m.in. o depresji. Warto podkreślić, że u dzieci i młodzieży objawy depresji mogą być nieco inne niż u dorosłych. Głównym przejawem może być nie obniżenie nastroju, ale nadmierna drażliwość, wybuchy złości, a nawet agresja. Czujność powinny wzbudzić także naprzemiennie pojawiające się okresy obniżonego nastroju i okresy nadmiernego pobudzenia, które są charakterystyczne dla choroby afektywnej dwubiegunowej. Niepokoić powinny sytuacje, gdy dziecko mało śpi, jest nadmiernie gadatliwe, w euforii, działa chaotycznie. Może mieć plany, które obiektywnie są niemożliwe do urzeczywistnienia, narzucać swoje pomysły innym, domagając się ich natychmiastowego zrealizowania i podejmować ryzykowne działania, bez rozważenia ich konsekwencji.
Czytaj także: Czy nauczyciel może zmusić do wizyty w poradni psychologiczno-pedagogicznej?
Z wizytą u psychiatry nie należy zwlekać i poszukać natychmiast pomocy w przypadku wystąpienia myśli czy zamiarów samobójczych. Jeśli dziecko mówi o własnej śmierci, o tym, że chce się zabić, zawsze trzeba to potraktować bardzo poważnie.
2. U dziecka obserwujemy występowanie urojeń i omamów (dotyczy to dzieci starszych, po 6. roku życia).
Dziecko widzi przedmioty, postacie, sceny, słyszy głosy, dźwięki, czuje zapachy, których nie ma. Jest przekonane o ich prawdziwości i nie udaje mu się wyjaśnić, że w rzeczywistości nie istnieją. Ma przekonania i myśli, które nie mają pokrycia w rzeczywistości, np. że ktoś na nie patrzy, mówi o nim, prześladuje. Poza tym jest spowolnione psychoruchowo, słabo przeżywa emocje lub w ogóle ich nie okazuje. Wypowiedzi dziecka są niespójne i nielogiczne, ma problemy z koncentracją i zapamiętywaniem. Takie objawy mogą świadczyć o zaburzeniach psychotycznych, np. schizofrenii i wymagają pilnej konsultacji z psychiatrą.
3. Dziecko odczuwa lęki nasilone nieproporcjonalnie do okoliczności, wywołane bodźcami neutralnymi, trwające długo i zaburzające codzienne funkcjonowanie dziecka, a w praktyce nie stwarzające zagrożenia – np. jazda autobusem.
Lękom mogą towarzyszyć objawy somatyczne – przyspieszone bicie serca, duszności, bóle brzucha, biegunka, wymioty. Mogą to być objawy m.in. zaburzeń lękowych i występowanie ich również wymaga konsultacji ze specjalistą.
Może Cię zainteresować: Dlaczego powinniśmy dbać o zdrowie psychiczne i emocjonalne dziecka?
4. Dziecko ma przymus wykonywania jakichś czynności, wykonuje je zawsze określoną ilość razy albo w ściśle określonej kolejności.
Ma natrętne myśli, których nie może „wyrzucić ze swojej głowy”, np. zamartwia się końcem świata albo zdrowiem kogoś z bliskich. Takie czynności zajmują dziecku znaczną ilość czasu i zaburzają normalne funkcjonowanie. Mogą one świadczyć o zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych.
5. Dziecko jest nadaktywne, nadmiernie ruchliwe. Nie potrafi spokojnie stać ani siedzieć w jednym miejscu, nawet w sytuacjach, które wymagają spokoju i dyscypliny np. w szkole na lekcji.
Zwracanie dziecku uwagi nie skutkuje lub uspokaja na krótko. Ma zaburzenia koncentracji, nie potrafi skupić się dłużej na jednym zadaniu, przerywa, aby zacząć robić coś innego. Jest nadmiernie impulsywne, działa bez zastanowienia i rozważenia konsekwencji swojego postępowania. W grupie rówieśników nie potrafi czekać na swoja kolej, przerywa innym zabawy czy rozmowy, a swoje pomysły chce realizować natychmiast. Takie objawy są charakterystyczne dla zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD).
6. Rozwój mowy u dziecka jest zburzony, nie mówi wcale lub mówi w sposób nielogiczny, powtarza zasłyszane słowa lub zdania.
Dziecko unika kontaktu z innymi ludźmi – zarówno rodzicami, innymi dorosłymi jak i rówieśnikami, zdaje się być zamknięte we własnym świecie. Woli kontakt z przedmiotami niż z ludźmi. Rzadko okazuje emocje lub nie okazuje ich wcale, ma ograniczoną mimikę, unika kontaktu wzrokowego. Jest nadwrażliwe na bodźce, np. dotyk lub dźwięki, światło, zapachy. Bawi się zabawkami w nietypowy sposób, dziwacznie się zachowuje, np. kiwa, huśta, obraca w miejscu. Przestrzega rutyny, nie lubi zmian, reaguje na nie lękiem, a czasem nawet agresją. Tego rodzaju zachowania mogą sugerować zaburzenia ze spektrum autyzmu.
7. Dziecko zaczęło stosować drastyczne diety, w krótkim czasie gwałtownie schudło, nosi maskujące utratę wagi luźne ubrania.
Zaczęło stronić od wspólnych posiłków, mówi, że nie jest głodne, że zje potem, zabiera jedzenie do swojego pokoju. Występują epizody objadania się, a po zjedzeniu posiłku długo przebywa w toalecie. Pogarsza się stan włosów, skóry, paznokci, występują okresy obniżonego nastroju.
Inni czytali: Autoagresja: co zrobić kiedy dziecko się głodzi lub objada?
Takie symptomy zawsze powinny rodziców zaniepokoić, bo mogą oznaczać, że dziecko cierpi na zaburzenia odżywiania.
8. Symptomy wskazujące na to, że dziecko odbiega od normy rozwojowej odpowiedniej dla jego przedziału wiekowego, np. opóźniony rozwój mowy, obniżone umiejętności adaptacyjne i społeczne, zaburzony rozwój intelektualny.
9. Dziecko dokonuje samookaleczeń – ma na ciele rany, oparzenia, mówi o samobójstwie.
Czytaj także: Autoagresja u dzieci. Co robić, kiedy dziecko się samookalecza?
10. Zachowania mogące wskazywać na uzależnienia od substancji psychoaktywnych – kłamstwa, kradzieże pieniędzy, nagłe zainteresowanie lekami, chemią. Przy tym izolacja społeczna, drażliwość, agresja, zaburzenia rytmu snu i czuwania.
11. Dziecko skarży się na dolegliwości somatyczne np. bóle głowy, brzucha, dokuczają mu biegunki, wymioty, a wykonane zalecone badania nie wykazują żadnych nieprawidłowości.
Warto zdecydować się wtedy na wizytę z dzieckiem u psychiatry, bo może się okazać, że podłożem dolegliwości są problemy natury psychologicznej. Istotne jest, aby przy zaobserwowaniu któregokolwiek z wyżej wymienionych objawów nie wpadać w panikę – pojedyncze, nie zawsze świadczą o występowaniu zaburzeń czy choroby u dziecka. Jednak również nie należy ich bagatelizować. Podstawą jest obserwacja i rozmowa z dzieckiem, bo tylko w taki sposób możemy zapewnić dziecku pewne bezpieczeństwo
Jak przygotować dziecko do wizyty u psychiatry?
Pierwsza wizyta u psychiatry będzie dla dziecka nowym doświadczeniem, ponieważ różni się od jego dotychczasowych wizyt u lekarzy innych specjalności. Lekarz psychiatra, przeprowadzając szczegółowy wywiad, będzie pytał dziecko o problemy, z którymi się zmaga, o jego uczucia. Może to onieśmielać i stresować, dobrze jest więc dziecko odpowiednio przygotować. Przed wizytą, w spokojnej atmosferze, trzeba dziecku wytłumaczyć, dlaczego idziemy do tego specjalisty, o co może być pytane i zapewnić, że nie ma czego się obawiać. Psychiatra przeprowadza wywiad także z rodzicami. Pytania dotyczą nie tylko samego problemu, ale też ciąży i porodu, dotychczasowego rozwoju dziecka, ewentualnych traumatycznych wydarzeń z życia dziecka, chorób, które przebyło, wyników dotychczas przeprowadzonych badań i opinii innych lekarzy lub psychologa, jeśli takie są. Czasami już jedna wizyta wystarczy, aby lekarz stwierdził, że problemy są przejściowe i nie maja podłoża chorobowego. W przypadku zdiagnozowania określonego zaburzenia, w zależności od jego nasilenia, psychiatra zleci odpowiednie leczenie – psychoterapię, leczenie farmakologiczne lub oba te rozwiązania równolegle.
Zapisz się na nasz newsletter i bądź na bieżąco ze wszystkimi treściami na blogu „Temat: Edukacja” >> ZAPISUJĘ SIĘ
Ważne numery telefonów dla osób doświadczających kryzysu psychicznego oraz przemocy domowej:
116 111 – Telefon Zaufania dla dzieci i młodzieży 880 70 22 22 – Centrum Wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego 116 123 – Kryzysowy Telefon Zaufania dla osób starszych 800 080 222 – Infolinia dla dzieci, młodzieży, rodziców i pedagogów 800 112 002 – Niebieska Linia – ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy domowej
