Pierwsze spotkania z książką (choć trudno w to uwierzyć!) dla wielu dzieci nie zawsze dzieją się w domu. Czasem to właśnie przedszkole staje się miejscem, gdzie po raz pierwszy pojawia się rytuał wspólnego czytania, słuchania historii, przeglądania ilustracji. Może właśnie dlatego to w tym miejscu tak szczególnie warto dbać o bliskość książki, o jej obecność – nie tylko na półce, ale w codzienności dziecka. Promocja czytelnictwa nie musi przyjmować formy wielkich kampanii – wystarczy ciepła obecność opowieści każdego dnia. Zwyczajne czytanie jest samo w sobie niezwykłe. Sprawdź, co czytanie daje dzieciom w wieku przedszkolnym oraz ich opiekunom.
Co daje dzieciom czytanie w przedszkolu?
Czytanie z dziećmi w wieku przedszkolnym to coś więcej niż nauka słów i poznawanie literek. To czas wspólnego bycia – bardzo wartościowy, intymny i pełen emocji. Książki dają pretekst do rozmów, do śmiechu, do wzruszeń. Pozwalają dziecku wejść w świat inny niż jego codzienność – a jednocześnie uczą go rozumieć siebie, swoje emocje, innych ludzi. Dzięki literaturze dziecko może po raz pierwszy przeżyć coś „na próbę” – bezpiecznie, w wyobraźni. Może odkryć, że strach, złość czy tęsknota to coś, co przeżywają też inni i nie są to złe emocje, tylko takie, które wymagają akceptacji. Są to po prostu odczucia, które można nazwać i oswoić. To ogromna wartość – szczególnie dziś, gdy dzieci żyją w świecie pełnym bodźców, ale często bez wystarczającej przestrzeni na spokojne przeżywanie.
Czytanie jako przestrzeń bliskości i budowania relacji – korzyści dla dziecka i opiekuna
Wspólne czytanie buduje też relację – między dzieckiem a dorosłym. To taki czas, w którym jesteśmy naprawdę razem. Bez pośpiechu, bez rozpraszaczy. Nawet kilkanaście minut dziennie potrafi zrobić wielką różnicę. Dla dziecka jest to sygnał: „jesteś ważny, chcę być teraz tylko z tobą, słucham cię”. A dla dorosłego? To moment zatrzymania – często bardzo potrzebny, choć nie zawsze to sobie uświadamiamy. W gąszczu codziennych obowiązków czytanie bywa jednym z niewielu momentów wyciszenia, wspólnego oddechu. W relacji z dzieckiem staje się pomostem, który łączy jego świat ze światem dorosłego.
To także forma bliskości, która nie wymaga słów – wystarczy głos, obecność, rytm opowieści. Dla dzieci, które mają trudności w wyrażaniu emocji lub sprawnej komunikacji, może być to szczególnie ważne. Historie innych stają się bezpiecznym lustrem – można się w nich przejrzeć, ale też schować, jeśli świat zewnętrzny bywa zbyt intensywny. Czytanie daje dziecku wybór – może słuchać aktywnie, komentować, zadawać pytania, ale może też po prostu być, czuć się otulone głosem i obecnością dorosłego. Ten rodzaj więzi buduje się powoli, ale zostaje z młodym człowiekiem na długo.
Książka jako impuls do rozwoju, zabawy i rozmowy
Czytanie rozwija język, wyobraźnię, koncentrację. To truizm, który powtarzamy jak mantrę – ale tylko dlatego, że to po prostu prawda. Dzieci, które słuchają książek, zaczynają wcześniej mówić, mają bogatsze słownictwo, łatwiej budują zdania, lepiej rozumieją zasady komunikacji. Co jednak ważniejsze – łatwiej opowiadają o sobie. Uczą się, że każda historia ma swój początek, rozwinięcie, zakończenie. To niby struktura narracyjna, ale przecież dokładnie taka sama leży u podstaw opowiadania o tym, co się czuje, co się przeżywa. Dziecko, które zna historie, szybciej odnajduje się we własnych emocjach. Umie nazwać, co go poruszyło, zezłościło, wzruszyło lub czego się obawia.
W przedszkolu warto zadbać o to, by książka była czymś więcej niż „czytanką do poduszki”. Może być częścią zajęć, punktem wyjścia do rozmowy, inspiracją do zabawy. Po przeczytanej książce można coś narysować, zbudować, zainscenizować, opowiedzieć własną wersję zakończenia. Warto też – bo to bywa najcenniejsze – po prostu zapytać: co ty byś zrobił na miejscu bohatera? Co cię rozśmieszyło, co zdziwiło? Takie pytania uczą dzieci nie tylko rozumienia tekstu, ale też rozumienia siebie i innych. Otwierają rozmowy, których inaczej nie udałoby się wywołać. Co najważniejsze – uczą, że książka to nie tylko tekst, ale także doświadczenie i przeżycie.
Dla rodziców i opiekunów to bez wątpienia okazja, by lepiej poznać swoje dziecko. Wybór książek, po które sięga maluch, jego reakcje, komentarze – wszystko to jest jak małe okienko do jego świata. Czasem dziecko, które nie potrafi jeszcze dobrze opowiedzieć, co je martwi, chętnie wskaże bohatera, który czuje to samo. Wspólna lektura bywa pierwszym krokiem do rozmów, które w innych okolicznościach byłyby trudne albo po prostu się nie wydarzyły. Rodzice często mówią potem: „On mi o tym nigdy wcześniej nie wspomniał”. Dzieci w takich momentach czują, że są ważne, że to, co myślą i czują, ma znaczenie.
Sprawdź ciekawe publikacje od WSiP dla przedszkolaków: Domek z bajki. Czytanki, Gwiazdka z nieba. Czytanki oraz Miś. Przyjaciel przedszkolaków. WIOSNA
Książkowy katalizator młodych emocji
Wszystko to nie wymaga wielkich nakładów. Promocja czytelnictwa w przedszkolu może być pięknie zwyczajna. Czasem wystarczy stworzyć kącik z poduszkami i kilkoma książkami. Zbudować z dziećmi domowy regał z pudełek po butach. Pozwolić dzieciom przynosić książki z domu i opowiadać o nich innym. Można zaprosić do czytania rodziców, babcie, starsze rodzeństwo. Można też po prostu codziennie o tej samej porze usiąść i przeczytać jedną historię – bez przymusu, bez egzaltacji, ale z sercem. To naprawdę wystarczy, by książka zaczęła być postrzegana przez najmłodszych jako coś więcej niż papierowy obiekt na półce.
Nie chodzi o to, by dzieci znały nazwiska autorów, ale by poczuły, że książka jest czymś, co daje bliskość, wyciszenie, przyjemność. Warto po nią sięgać – nie dlatego, że trzeba, ale dlatego, że to coś dobrego. Jeśli przedszkole zaszczepi w dziecku to skojarzenie, to naprawdę już bardzo wiele. Bo potem, gdy młody człowiek dorośnie, będzie mu łatwiej wrócić do książki – jak do kogoś, kogo się zna od zawsze. I nawet jeśli przez jakiś czas o niej zapomni – bo życie, szkoła, obowiązki – to wróci, jeśli pierwsze spotkania były dobre. Takie doświadczenia zapisują się głęboko w dziecięcej psychice.
Dzieci, które wzrastają z książkami, niekoniecznie od razu zostaną wielkimi czytelnikami, ale zyskają coś, co trudno zmierzyć – uważność, wrażliwość, gotowość do rozmowy. Będą umiały zadać pytanie i poczekać na odpowiedź. Będą czuły, że świat to nie tylko fakty i działania, ale też historie, które warto poznać. A my, dorośli? My dostajemy szansę, by na chwilę przysiąść z nimi w tym świecie. To piękna rola – być tym, kto daje dziecku książkę i mówi: „zobacz, posłuchaj, to może być nasz wspólny czas”.
Przeczytaj także: Jak zachęcić dziecko do czytania książek?
