Edukacja zdalna wydawała się nam wszystkim dobrym rozwiązaniem jako forma nauczania, ponieważ można ją wykorzystywać elastycznie. Każdy uczeń może uczyć się we własnym tempie. Tylko czy na pewno edukacja zdalna jest efektywniejsza od nauczania tradycyjnego? Ostatni rok pokazał przed jak wielkimi wyzwaniami stoi polska szkoła w dobie nauczania zdalnego. Jak bardzo nauczanie z wykorzystaniem nowoczesnych technologii jest dalekie od spełnienia oczekiwań. Pandemia pokazała, że przeprowadzane wcześniej analizy, podważające, że nauczanie zdalne jest bardziej efektywne niż nauczanie tradycyjne, tylko się potwierdziły. Nauczanie zdalne było już skutecznie stosowane, szczególnie, w szkołach wyższych czy na przykład w kursach językowych online. Jednak zastosowanie tej formy nauczania na szeroką skalę pokazało, z jakimi barierami musi się jeszcze zmierzyć polska szkoła. Wyzwania te zostały opisane w raporcie Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Cyfrowe wyzwania stojące przed polską edukacją”. Wg tego raportu, głównymi barierami dla zastosowania edukacji zdalnej na szeroką skalę są:
- dostęp do technologii,
- przygotowanie nauczycieli i uczniów do cyfrowej transformacji szkoły,
- utrzymanie zaangażowania i komunikacji,
- monitorowanie postępów uczniów i egzaminy.
Te bariery muszą zostać pokonane, aby nauczanie zdalne w polskiej szkole było skuteczne.
Problemy z dostępem do technologii
Według raportu Komisji Europejskiej z 2020 roku, obrazującego postępy państw w obszarze cyfryzacji, sytuacja Polski poprawiła się w stosunku do danych sprzed pandemii. Natomiast w rankingu indeksu gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (DESI) w 2020 roku, Polska znajduje się na 23. miejscu na 28 państw członkowskich. Dodatkowo, ponad połowa ludności Polski nie posiada podstawowych umiejętności cyfrowych, a 15 proc. nie korzysta z internetu. Najważniejszą barierą w edukacji zdalnej, jaką zgłaszali nauczyciele, były braki sprzętowe wśród uczniów. Był to najczęstszy powód problemów w edukacji zdalnej, jaki wskazało ponad 80 proc. ankietowanych w badaniu Centrum Cyfrowego z 2020 (Sobiesiak-Penszko, Pazderski, 2020). Pomimo tego, że w domu w większości, są łącza internetowe, to problem z dostępem może nadal być aktualny w rodzinach wielodzietnych. Rodziny, posiadające kilkoro dzieci w wieku szkolnym, mogą mieć problem ze współdzieleniem sprzętu. Wśród nauczycieli, dużo rzadziej jako bariera, był deklarowany ten problem.
Problemy w przygotowaniu nauczycieli i uczniów do cyfrowej transformacji szkoły
Natomiast, w zakresie przygotowania nauczycieli i uczniów do cyfrowej transformacji szkoły, największym problemem jest traktowanie przez nauczycieli nauki zdalnej jako formy zadawania prac do samodzielnego wykonania przez uczniów i wyłącznie ich sprawdzania. W praktyce, nauczanie jest poniekąd przenoszone na uczniów oraz ich rodziców. W skutek tego, znacznie mniej uczą się uczniowie słabsi, mniej zmotywowani czy nieposiadający wsparcia ze strony rodziców. Dodatkowo, pojawia się problem z obciążaniem rodziców dopilnowaniem nauki dzieci oraz często nadrabianiem zaległości w nauce. Z raportu „Cyfrowe wyzwania stojące przed polską edukacją” wynika, że na rok przed pandemią, w polskich szkołach wykorzystywano co prawda narzędzia cyfrowe (np. Librus), ale nie były one zaangażowane w proces dydaktyczny. Niepokojące wydają się też wyniki badania przeprowadzonego na niereprezentatywnej próbie blisko 3 tys. polskich nauczycieli. Według niego, tylko 5 proc. nauczycieli określiło swoje przygotowanie do prowadzenia zajęć w sposób zdalny jako bardzo dobre. Aż ok 40 proc. czuło się przygotowanym w stopniu małym lub umiarkowanym.
Problemy w utrzymaniu zaangażowania i komunikacji
Ważnymi wyzwaniami w nauczaniu online są kwestie podejścia do budowania relacji nauczyciel – uczniowie oraz możliwość prowadzenia dyskusji. Istotne jest, aby wiedzieć jak kreatywnie podejść do tych kwestii. Założenie, że dzieci rozumieją treści dostarczane w ramach nauczania na odległość jest niewłaściwe. Nauczyciele są świadomi, że mogą występować bardzo duże różnice pomiędzy ilością pracy i zaangażowania, jakie uczniowie włożyli w naukę w domu. Nauczyciele często podkreślają, że w przypadku niektórych uczniów konieczne będzie powtórzenie materiału.
Przeczytaj także: Nauczyciel ma dobre relacje z uczniami? Może ratuje im życie…
Problemy w monitorowaniu postępów uczniów i egzaminy
Największym problem w monitorowaniu postępów uczniów oraz organizacji egzaminów w wersji online, jak się okazuje, jest to, że nauczycielom brak znajomości praktycznych działań płynących z badań dotyczących wykorzystania testów, quizów i innego rodzaju sprawdzianów w edukacji jako jednego z najbardziej skutecznych narzędzi utrwalania wiedzy i pogłębiania zrozumienia. Częsta jest opinia: „Sprawdziany online nie służą ani rzetelnej ocenie postępów uczniów, ani też nie powinny być podstawą oceny”. W nauczaniu zdalnym, tradycyjne ocenianie postępów uczniów jest utrudnione i nie obrazuje realnych efektów. Według raportu, obecnie metodyka nauczania opiera się głównie na intuicji, własnych doświadczeniach nauczycieli i, niepopartych badaniami, teoriach pedagogicznych. Natomiast metody nauczania, które w zdalnym nauczaniu mogłyby być skutecznie realizowane, takie jak na przykład retrieval practice, nie są znane polskim nauczycielom. Zamiast tego, nawołuje się do całkowitego odejścia od sprawdzania wiedzy i ograniczania się do wspierania uczniów w samodzielnym odkrywaniu wiedzy. Według badań przeprowadzonych w 2006 roku (Kirschner, P., Sweller, J., Clark, R.) często prowadzi to do spadku motywacji uczniów i mniejszych postępów w nauce. (Badanie: Why Minimal Guidance During Instruction Does Not Work: An Analysis of the Failure of Constructivist, Discovery, Problem-Based, Experiential, and Inquiry-Based Teaching)
Przeczytaj także: Testy ważniejsze dla szkół niż wychowanie szczęśliwych ludzi
Jako WSIP udostępniliśmy serwis wsip.pl/naukazdalna, w którym bezpłatnie skorzystasz z gotowych materiałów do lekcji online. Dzięki intuicyjnemu układowi materiałów z czytelnym podziałem na klasy, przedmioty i cykle w szybki sposób znajdziesz interesujący Cię temat. Dzięki temu, że zasoby umieszczone są online możesz z nich korzystać zarówno w domu, jak i w szkole. Nieprzerwanie dostęp do naszych zasobów dla nauczycieli i uczniów, znajdziecie na wsipnet.pl.
