Szkoła potrafi być dla dziecka miejscem, które powoduje lęk. Niekoniecznie dlatego, że dzieje mu się coś złego, ale ponieważ jest to miejsce nowe, nieznane, przytłaczające. Przede wszystkim jednak dziecko zostaje oderwane od bezpiecznego środowiska domowego, gdzie są rodzice i gdzie czuje się bezpiecznie. Unikanie szkoły nie jest jednak żadnym rozwiązaniem. Jak więc zmierzyć się z lękiem, którego dziecko może doświadczać?
Unikanie szkoły nie jest rozwiązaniem
Jakiekolwiek wspieranie unikania szkoły tylko zwiększy lęk. Ciało migdałowate, czyli część mózgu odpowiedzialna za uczucie lęku, uczy się jedynie na podstawie doświadczeń. Jeśli w jakikolwiek sposób uczucie zagrożenia będzie połączone ze szkołą, to lęk będzie coraz większy. W końcu dojdzie do sytuacji, że dziecko w żaden sposób nie będzie umiało zdusić lęku, ponieważ nie będzie miało przeciwstawnych doświadczeń. Zwalczenie lęku może być jednak trudne. Zwykle lęk zanim się zmniejszy lub zniknie, narasta. Dlatego dziecko może odczuwać coraz większy lęk przed szkołą. Wtedy zwykle, kochający rodzic próbuje odciąć dziecko od tego lęku i pozwala mu na coraz częstsze niechodzenie do szkoły. To błędne działanie, ponieważ im bardziej dziecko unika szkoły, tym bardziej mózg uczy się, że to jedyny sposób by zachować spokój i poczuć się bezpiecznie. W efekcie sam lęk przed szkołą rośnie. To jedna z przyczyn, które sprawiają, że bardzo trudno poradzić sobie z tym problemem. Nie ma nic trudniejszego dla rodzica niż patrzeć jak jego dziecko cierpi. Tu jednak najważniejsze jest rozwiązanie problemu, a nie ucieczka od niego. Lęk jest sygnałem do działania, które wymaga odwagi. Czasem to sygnał, aby się wycofać, a czasem, aby przeć naprzód. Dzieciom trudno jest to rozróżnić, dlatego najlepszym sposobem, aby pomóc dziecku poradzić sobie z lękiem, jest wsparcie i pomoc w podjęciu decyzji, w którą stronę iść. Jesteśmy tak skonstruowani, aby być oparciem dla naszych najbliższych. Chcemy, aby czuli się oni przy nas bezpiecznie. Kiedy dziecko czuje się odrzucone, pojawia się lęk. W grupie czujemy się bezpieczniej, a dziecko czuje się bezpiecznie, gdy jest z kimś większym, silniejszym, odważniejszym, czyli rodzicem. Lęk nie pojawia się jednak tylko przy realnych zagrożeniach. Pojawia się, jeśli dotyczy ważnych dla nas rzeczy. Taką rzeczą jest szkoła, która często stanowi nie lada wyzwanie. Jednym z wyzwań dla dziecka jest oderwanie się od dorosłego, od rodzica i radzenie sobie w szkole samemu. Dziecko czuje się niepewnie, gdy jest odseparowane od ważnych dla niego ludzi. Musi wtedy samo robić wiele trudnych dla niego rzeczy. Rolą rodzica jest wtedy nauczenie dziecka, że pomimo doświadczania lęku, jest to jednocześnie okazja do doświadczania odwagi w stawianiu czoła wyzwaniom i emocjom.
Zabierz lody ze stołu
Czasem, gdy decyzja jest zbyt trudna do podjęcia dla dziecka, rodzic bierze sprawy w swoje ręce i sam ją podejmuje. I w niektórych sytuacjach, tak właśnie musi postąpić. Posłużmy się w tym miejscu przykładem. Załóżmy, że dziecko codziennie je lody na deser po kolacji, ale rodzic chce, aby tym razem zjadło jabłko. Tłumaczy zatem dziecku, dlaczego jabłko jest lepsze i zdrowsze niż lody, przeprowadza z nim rozmowę, argumentuje, przekonuje. Później kładzie na stole lody i jabłko pozwalając dziecku zdecydować. Oczywiście, że wybór padnie na lody. Rodzic wie, że jeśli po prostu nie położy lodów na stół, czeka go cała fala problemów, kłótni, krzyków. I to nie tylko tego danego wieczoru, ale prawdopodobnie i następnego, i kolejnego. Dla dziecka jest to trudna decyzja do podjęcia i po prostu wybiera łatwiejsze rozwiązanie, lepsze dla siebie, czyli lody. Brutalna prawda jest taka, że dla dziecka łatwiejsza opcja, to jedyna opcja. Wtedy rodzić musi wziąć sprawy w swoje ręce i zabrać przykładowe lody ze stołu, nie pozostawiając dziecku wyboru. Analogicznie jest ze szkołą. Dopóki dziecko będzie miało możliwość unikania szkoły, to będzie wybierać to rozwiązanie. To nie jest kwestia złego zachowania, tylko przyzwyczajenia mózgu, który jedyne doświadczenia ze szkołą, jakie zna, powodują lęk. W naturalny sposób każe, więc dziecku od tego lęku uciec. Musimy, więc „zabrać ze stołu” opcję unikania szkoły. To oczywiście nie będzie łatwe. Wielokrotnie rodzicowi będzie krajać się serce, ale wtedy należy pamiętać, w jakim celu to robimy. Unikając problemu, dziecko nigdy nie przezwycięży lęku. Jedynym rozwiązaniem jest zmierzenie się z nim.
Przed czym tak naprawdę chronisz dziecko?
Jako rodzice powinniśmy zadać sobie pytanie, przed czym tak naprawdę chronimy dziecko? Czy przed prawdziwym zagrożeniem czy jedynie przed myślami i uczuciami? Następnie należy się zastanowić, czy kolejnym naszym ruchem będzie budowanie świata wokół dziecka, czy jego ograniczanie? Nie powinniśmy się zastanawiać jak pozbyć się lęku dziecka, ale jak pomóc mu czuć się silniejszym, gdy ten lęk się pojawia i jest obecny.
Jak pomóc dziecku czuć się bezpiecznie, nawet, gdy nie jesteś przy nim?
Lęk, który dziecko czuje, ma sens, nie jest niczym nienormalnym. Ponieważ robi coś trudnego, jego mózg odbiera to jako zagrożenie i będzie „namawiał” dziecko do unikania tego zagrożenia. Tak często działa każdy człowiek. Dziecko powinno wiedzieć, że lęk nie ma nic wspólnego z siłą, odwagą, charakterem i absolutnie nie jest znakiem, że z czymś sobie nie można poradzić. To właśnie znak, że należy zrobić coś odważnego i ważnego, mającego znaczenie, co oczywiście nie zawsze jest łatwe.
Przeczytaj także: Lęki u dziecka. Co robić, żeby dziecko się nie bało?
Zadbaj o relacje pomiędzy dzieckiem a nauczycielami
Najlepszym sposobem, aby dziecko czuło się bezpiecznie z innym dorosłym jest sprawić, aby inny dorosły był dla niego ważny. Dlatego warto zadbać o relacje dziecka z nauczycielem. Rozmawiaj z dzieckiem i przekazuj mu, co dobrego powiedział o nim nauczyciel. Zrób to samo w drugą stronę i porozmawiaj z nauczycielem.
Pamiętaj, aby pożegnanie było pewne, czułe i szybkie
Dopóki jesteś z dzieckiem, ono będzie miało nadzieję, że nigdy nie dojdzie do waszego rozstania. Dlatego pożegnanie powinno być krótkie. Dzięki temu mózg dziecka nie będzie walczył, aby nie zostało samo i szybciej zacznie się przystosowywać do sytuacji, w jakiej się znalazło. Jeśli pożegnanie będzie długie, lęk będzie narastał.
Pokaż dziecku swoją siłę
Dziecko czuje i wie, że jesteś przywódcą. Gdybyś sam nagle zgubił się w dziczy, wolałbyś być tam z kimś doświadczonym, kto wie, co robić i jak się zachować, kimś, kto mógłby ci pomóc. Rozmawiając z dzieckiem pokaż pewność siebie. Pozwól dziecku odczuć, że wiesz, co robisz i masz wszystko pod kontrolą. Pamiętaj jednak, żeby mówić tonem kochającym, a nie autorytarnym. Nie pytaj też dziecka o zdanie. Zamiast zapytać „Czy nie uważasz, że dobrze by było jakbyś poszedł do szkoły?”, oznajmij, co się wydarzy. Powiedz, jaki jest plan. „Teraz zjemy śniadanie, ubierzesz się, a później zawiozę cię do szkoły. Wszyscy na ciebie czekają. Rozmawiałem też z twoją nauczycielką i już nie może się doczekać ciebie w klasie”. Taki sposób pokaże dziecku, że masz nad wszystkim kontrolę i że zapewniłeś mu pełne bezpieczeństwo.
Pamiętaj o odpowiednim tonie
To, co mówisz, mów ciepłym, kochającym, silnym i melodyjnym tonem. Niski ton głosu może sugerować zagrożenie. Bądź ciepły i kochający w przekazywaniu dziecku komunikatu.
Pamiętaj o następnym przywitaniu
Lęk dziecka związany jest z oddzieleniem od rodzica. Dlatego żegnając się z nim podkreśl, że niedługo się znowu będziecie razem. Dziecko potrzebuje tego zapewnienia. Powiedz: „Do zobaczenia kochanie. Kocham cię. Nie mogę już się doczekać, aż zobaczymy się po lekcjach i opowiesz mi jak minął ci dzień w szkole”. Albo: „Dzisiaj zostajesz w szkole, a ja jadę do pracy. Popołudniu przyjadę po ciebie i zabiorę cię do domu, a później pójdziemy pobawić się do parku”.
Pomóż mu być odważnym
Nie jest to łatwe dla rodzica, ale gdy widzisz, że dziecko doświadcza lęku przed szkołą, pomóż mu być odważnym. Pchnij go lekko w kierunku sytuacji, w której będzie się musiało wykazać odwagą. Dziecko potrzebuje czuć, że w nie wierzysz. Gdy pojawia się lęk, w naturalny sposób pojawia się potrzeba jego wyeliminowania i unikania przyczyny, ale nasza wiara w dziecko zawsze będzie silniejsza. Artykuł powstał na podstawie publikacji: How to Manage School Anxiety – What Children and Teens Need From Us
Przeczytaj także: Jak wspierać zdenerwowane dziecko?
