Jeśli chcesz wiedzieć, czym jest lateralizacja, kiedy ją diagnozować i jak ją ćwiczyć, przeczytaj poniższy artykuł. Lateralizacja to określenie przewagi jednej strony ciała dziecka nad drugą. Choć najwyraźniej zaznacza się w czynnościach manualnych, to obejmuje nie tylko kończyny, ale także wzrok oraz słuch. Lateralizacja zwykle rozwija się przez pierwsze 4 lata życia.
Prawostronna lub lewostronna lateralizacja
Obserwując dziecko można łatwo zorientować się, jakiego wyboru narządów ruchu i zmysłu dokonuje. Wystarczy zaobserwować, którą nogą kopie piłkę, na której nodze skacze, którym okiem zagląda przez lunetę lub rulon, którą ręką je, rysuje, rzuca piłką, a także, które ucho przykłada do słuchawki lub zegarka. Zarówno lateralizacja prawostronna, jak i lewostronna są prawidłowe.
Zaburzenia lateralizacji. Czym jest lateralizacja?
O zaburzeniach lateralizacji mówimy w przypadku lateralizacji skrzyżowanej i nieustalonej. Lateralizacja skrzyżowana to stała preferencja części ciała znajdujących się po przeciwnych stronach. Natomiast lateralizacja nieustalona występuje, gdy dziecko może naprzemiennie używać oka, ucha ręki lub nogi, bez stronnej przewagi czynnościowej. Wtedy mogą wystąpić: zaburzenia koordynacji, zaburzenia orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, problemy z koncentracją, skupieniem oraz pamięcią, opóźniony rozwój mowy, problemy z artykulacją, problemy z pisaniem (przestawianie i opuszczanie liter, sylab i wyrazów, mylenie liter o podobnym kształcie) oraz problemy z wykonaniem sekwencji ruchów.
Niezwykle ważna jest szybka diagnoza, aby pomóc dziecku z nieustaloną bądź skrzyżowaną lateralizacją.
Lateralizacja. Kiedy zdiagnozować dziecko?
Diagnostykę powyższych zburzeń oraz ćwiczenia warto wprowadzić już w wieku przedszkolnym. Takie działania pozwolą zapobiec przyszłym problemom, w tym także szkolnym, które zaburzenia lateralizacji mogą powodować.
Jak ćwiczyć lateralizację?
Rozwijaj motorykę małą
Niezależnie od wyniku diagnozy dot. zaburzeń lateralizacji, warto zachęcać dziecko od małego do rysowania palcami, pędzlem, gąbką, do rysowania i kolorowania, do tworzenia wydzieranek z papieru, nawlekania koralików, lepienia z plasteliny, sznurowania butów, zapinania guzików i innych czynności manipulacyjnych, które wymagają pracy rąk i dłoni.
Rozwijaj motorykę dużą
Zadbaj o to, by dziecko aktywne spędzało czas wolny. Zaproponuj naukę pływania, grę w piłkę, jazdę na rowerze, gry planszowe oraz zabawy zespołowe.
Rozwijaj orientację w schemacie ciała
Poproś o wskazywanie poszczególnych części ciała. Ćwicz rozumienie złożonych poleceń związanych ze znajomością schematu ciała (np. podnieś lewą rękę, a prawą złap za prawe ucho). Zaproponuj zabawy ruchowe z przemieszczaniem się w przestrzeni (np. do tyłu, w prawo).
Rozwijaj percepcję wzrokową
Zaproponuj układanie puzzli, dobieranie elementów w pary, wyszukiwanie podobieństw i różnic na ilustracjach, układanie sekwencji i tworzenie zbiorów (np. od najmniejszego, do największego, od najmniejszej ilości, do największej, wszystkie zielone, albo tylko elementy z danej kategorii – np. warzywa). Ćwicz zapamiętywanie jak największej liczby elementów widocznych na ilustracji.
Rozwijaj percepcję słuchową
Zachęć dziecko do śpiewania, nucenia i wystukiwania rytmu. Zaproponuj wsłuchiwanie się i rozpoznawanie dźwięków otoczenia oraz ich naśladowanie.
Dowiedz się jaki, wpływ na rozwój dziecka ma muzyka.
Jakie są skutki zaburzeń lateralizacji? Rodzaje zaburzeń
Lateralizacja skrzyżowana powoduje zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej. Utrudnia to dziecku kontrolę wzrokową pracy ręki. Takie pociechy mogą mieć problemy w pisaniu – ich litery są niekształtne, pojawiają się w nierównych odstępach. Zdarza się w takim przypadku także opuszczanie linijek. Lateralizacja osłabiona często wiąże się z ogólnym opóźnieniem rozwoju i najczęściej osłabiona jest sprawność obu rąk. Objawy lateralizacji osłabionej są podobne do objawów występujących przy obniżonej sprawności manualnej. Oburęczność może występować na tle ogólnego braku przewagi czynnościowej, mówimy wtedy o zjawisku obustronności, czyli o lateralizacji nieustalonej. Oburęczne dzieci mogą mieć trudność w osiąganiu sprawności artykulacyjnej głosek, a to może powodować opóźnienia w rozwoju mowy. Zauważalne w takich przypadkach są problemy z koncentracją czy zapamiętywaniem, co wiąże się z uruchamianiem prawopółkulowych strategii przetwarzania języka. Dlatego tak istotne jest wsparcie dziecka w wyborze dominującej ręki. Im wcześniej to zrobimy, tym szybciej będzie ono gotowe do rozumienia i nadawania mowy. Będzie mogło także prawidłowo kształtować swoje emocje, zachowania i pozytywny obraz własnej osoby.
Podsumowanie dotyczące zaburzeń lateralizacji u dziecka
Powyższe ćwiczenia poprawiają koncentrację, wpływają na poprawną koordynację, równowagę, analizę i umiejętności motoryczne. To właśnie te elementy należy ćwiczyć z dzieckiem od małego, aby rozwijać poprawną lateralizację, bądź zauważyć i zahamować jej zaburzenia. Warto jednak pamiętać, aby zbadać dziecko pod kątem lateralizacji. Diagnostykę w tym kierunku może dokonać pedagog, bądź psycholog w szkole lub w poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Dowiedz się również, jak ćwiczyć z dzieckiem koncentrację.
Zapisz się na nasz newsletter i bądź na bieżąco ze wszystkimi treściami na blogu „Temat: Edukacja” >> ZAPISUJĘ SIĘ
