20 listopada obchodzimy Międzynarodowy Dzień Praw Dziecka, który jest okazją do refleksji nad prawami najmłodszych członków naszego społeczeństwa. To ważny moment, aby przypomnieć, że każde dziecko, niezależnie od miejsca urodzenia, statusu społecznego czy koloru skóry, ma swoje niezbywalne prawa. Są one gwarantowane przez międzynarodowe konwencje i traktaty, a najważniejszym dokumentem jest Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez ONZ w 1989 roku. Przystąpiły do niej prawie wszystkie państwa świata, w tym Polska, która była inicjatorem jej powstania. Jest to zbiór swobód, wolności i zabezpieczeń dotyczących realizacji najważniejszych potrzeb, które należą się wszystkim dzieciom. Powstała po to, aby wspierać dzieci w rozwoju, gwarantować im jak najlepsze warunki do życia i sprawić, aby głos dziecka był słyszany.
Dowiedz się również: Czym jest Konwencja o prawach dziecka?
Najważniejsze prawa przysługujące dzieciom
Prawo do życia i rozwoju
Każde dziecko ma prawo do życia, zdrowia i pełnego rozwoju w odpowiednich, sprzyjających temu warunkach. To prawo nakłada na państwa obowiązek zapewnienia dzieciom dostępu do opieki zdrowotnej i odpowiednich warunków socjalnych.
Prawo do ochrony przed wszelkimi formami nadużyć, przemocy, wykorzystywania oraz zaniedbywania.
Dotyczy to ochrony przed przemocą fizyczną, psychiczną, seksualną, a także przed wyzyskiem ekonomicznym. Dziecko ma prawo do ochrony przed wykonywaniem pracy, która jest niebezpieczna, szkodliwa dla jego zdrowia lub przeszkadza mu w nauce. Jeśli pracuje, ma prawo do bezpieczeństwa, higieny i sprawiedliwej zapłaty.
Prawo do edukacji
Każde dziecko ma prawo do nauki i dostępu do odpowiedniej edukacji. Oznacza to umożliwienie mu zdobywania wiedzy, rozwijania zainteresowań i kompetencji potrzebnych do dorosłego życia. Państwa powinny zapewnić dzieciom bezpłatne nauczanie na poziomie podstawowym, a także tworzyć warunki do rozwoju na dalszych etapach edukacyjnych.
Prawo do wolności wyrażania opinii i bycia wysłuchanym
Dzieci mają prawo wyrażać swoje poglądy oraz zdanie na tematy ich dotyczące. Ich opinie powinny być brane pod uwagę zgodnie z wiekiem i dojrzałością. Mają prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania, ale nie może to ograniczać praw innych osób. Rodzice powinni dziecko wysłuchać i pomóc wybrać najlepszą drogę rozwoju która będzie zgodna z przysługującymi dziecku prawami.
Prawo do prywatności
Każde dziecko, podobnie jak osoba dorosła, ma prawo do szanowania i ochrony jego prywatności i intymności. Obejmuje to ochronę ich danych osobowych, korespondencji i życia osobistego.
Prawo do tożsamości
Każde dziecko ma prawo do zachowania swojej tożsamości, w tym imienia, nazwiska, obywatelstwa, więzi rodzinnych i kultury. Państwo ma obowiązek chronić to prawo i pomagać dziecku, jeśli zostało ono naruszone.
Prawo do ochrony zdrowia
Obejmuje dostęp do opieki medycznej, szczepień i innych form profilaktyki zdrowotnej. Ma to na celu zapewnienie każdemu dziecku możliwości zdrowego rozwoju fizycznego i psychicznego
Prawo do odpoczynku i czasu wolnego
Dzieci mają prawo do czasu wolnego, wypoczynku, zabawy i uczestnictwa w życiu kulturalnym oraz możliwości rozwijania zainteresowań i pasji. Jest to szczególnie ważne dla ich harmonijnego rozwoju i kształtowania osobowości.
Prawo do wychowania w rodzinie
Dziecko ma prawo do wychowywania się w rodzinie, jeśli jest to możliwe, i do utrzymywania kontaktu z obojgiem rodziców, o ile nie stoi to w sprzeczności z jego dobrem. Rodzice są odpowiedzialni za wychowanie i właściwy rozwój dziecka i powinni zawsze kierować się jego dobrem. W sytuacji zagrożenia rodzina powinna otrzymać wsparcie, by umożliwić jej odpowiednią opiekę nad dzieckiem.
Prawo do równości i ochrony przed dyskryminacją
Wszystkie dzieci są równe i mają prawo do ochrony przed dyskryminacją ze względu na pochodzenie, kolor skóry, narodowość, religię, niepełnosprawność, sytuację rodzinną czy społeczną.
Ochrona przed konfliktem zbrojnym
Jeśli dziecko nie ma 15 lat nie może być rekrutowane do wojska i musi być chronione przed bezpośrednim udziałem w działaniach zbrojnych
Zobacz także: Jak rozmawiać z dziećmi o wojnie?
Prawo do szczególnej ochrony w sytuacjach kryzysowych
Dzieci mają prawo do szczególnej ochrony w sytuacjach nadzwyczajnych, takich jak konflikty zbrojne, klęski żywiołowe czy migracja, co obejmuje zapewnienie im bezpieczeństwa, dostępu do opieki zdrowotnej, edukacji oraz wsparcia psychologicznego.
Wszystkie prawa zawarte w tej Konwencji przysługują dziecku do ukończenia 18 roku życia. Strażnikiem tych praw jest państwo, w którym dziecko żyje i które przyjęło Konwencję. Pod pojęciem państwa należy rozumieć rząd, władze lokalne, sędziów, policję, lekarzy, nauczycieli czy urzędników. W Polsce specjalną instytucją, która stoi na straży praw dziecka jest Rzecznik Praw Dziecka, którego rolą jest podejmowanie interwencji, kiedy te prawa są łamane.
