Naukowcy są wyjątkowo zgodni w kwestii czytania książek. To właśnie ta aktywność jest zdecydowanie bardziej wartościowa i rozwijająca niż wszelkie inne, które dzieci mają do wyboru w dzisiejszych czasach. Telewizja, gry komputerowe, a nawet zabawki nigdy nie wpłyną tak bardzo na młodego człowieka jak książka. W takim razie jak zachęcić dziecko do czytania, a co za tym idzie wspierać jego rozwój? To pytanie zadawane przez wielu rodziców, ale i pedagogów.
Jakie korzyści daje czytanie książek?
Korzyści płynących z czytania nie sposób wymienić w jednym zdaniu. Specjaliści podkreślają szczególny wpływ czytania na aktywizację pięciu obszarów kompetencyjnych umysłu: komunikacji, koncentracji, emocji, odpoczynku i inteligencji. Neurobiologia jasno pokazuje, że czytanie jest bardzo wymagającym zajęciem dla mózgu. Jednocześnie aktywnych jest kilka obszarów mózgu m.in. ośrodka odpowiedzialnego za widzenie, język i przyswajanie pojęć. Co chyba najważniejsze, książki rozwijają myślenie! Czytając, nie można pozwolić sobie na brak skupienia. Książki dają okazję do chwili zatrzymania się, refleksji i przemyślenia przeczytanych treści. Tu nie ma miejsca na bezmyślne wpatrywanie się w ekran, jak ma to miejsce z telewizją czy komputerem.
Ile książek czytają Polacy?
Czytanie książek to same korzyści, a jednak przeczytanie przynajmniej jednej książki w ciągu roku 2019 zadeklarowało jedynie 39% Polaków. Jak łatwo policzyć, aż 61% nie przeczytało zupełnie nic! Pocieszająca jest jedynie subtelna tendencja wzrostowa, jeśli porównamy wynik z ubiegłymi latami. Pojawia się w tym miejscu często paradoks: nieczytający rodzice, będący świadomymi korzyści, jakie przynosi czytanie, usiłują nakłonić swoje dziecko to chwycenia za książkę, jednak oni sami nie mieli w ciągu roku żadnej literatury przed oczami.
Jak zachęcić dziecko do czytania książek?
Jak zatem zmienić nawyki dziecka, zachęcić go, aby wieczorne wpatrywanie się w ekran telefonu, zamieniło na książkę?
1. Zacznij zmianę od siebie!
Dziecko w największym stopniu uczy się przez obserwację rodziców i późniejsze ich naśladowanie. Tak uczy się wypowiadać konkretne słowa w danych sytuacjach, dowiaduje się, że trzeba się przywitać, spotykając drugą osobę, ale też widzi, że tata nie zjada warzyw do obiadu, więc ono też nie będzie. Czytanie książek można porównać do utrzymywania zdrowej diety. Jeżeli siadając przy wspólnym stole, rodzice na talerzach będą mieli tylko kotlety i ziemniaki, to ciężko wymagać, żeby samo dziecko zjadło porcję warzyw. Każdy maluch czy podrostek zauważy, że coś jest nie tak. Dlaczego on ma jeść marchewkę i brokuły, a tato, który jest wzorem siły i męstwa, je sam kotlet? Pierwszą myślą dziecka jest, że jeżeli chce być taki duży i silny jak tato, musi go naśladować i jeść tak samo. Stąd złe nawyki żywieniowe, właściwie zawsze, dotyczą całych rodzin.
Inni czytali: Film zamiast lektury szkolnej?
Tak samo sytuacja wygląda z czytaniem. Dzieci, mając za wzór rodziców, spędzają wolny czas tak samo, jak oni czyli, na przykład, oglądając telewizję, siedząc przy komputerze, a wieczorem przed snem, przeglądając kolorowe treści na komórce. Dlaczego nie czytają książek? Bo nie mając przykładu w domu, nie bardzo potrafią spędzać wolny czasu w ten sposób. Chcąc zachęcić dziecko do czytania, musisz sam jako rodzic pokazać mu, jak fajne są książki. Dzieci obserwujące czytających rodziców, będą ich naśladować, podobnie jak w przypadku wszelkich innych czynności. Musisz po prostu świecić przykładem i sam częściej sięgać do biblioteczki. Zamiast po telefon.
2. Czytaj dziecku w życiu płodowym.
Czytanie do brzuszka nie jest tylko wymysłem hollywoodzkich gwiazd. Już od czwartego miesiąca życia płodowego, dziecko zaczyna odbierać dźwięki z otoczenia. Przez tkanki, którymi jest otoczone, oczywiście nie słyszy wszystkiego tak dokładnie, jak ludzie rozmawiający między sobą. Nie rozpoznaje też słów, bo jeszcze nie zna ludzkiej mowy. Są jednak rzeczy istotniejsze od tego, stawiające czytanie do brzuszka jako bardzo istotną czynność budującą przyszłe relacje rodzic-dziecko. Czytanie nienarodzonemu dziecku przyzwyczaja go do głosu rodzica. Ważne zatem, aby nie czytała tylko mama, ale również tato, a może i starsze rodzeństwo. Dlaczego jednak samo mówienie do brzuszka nie wystarcza, a specjaliści wyraźnie mówią o czytaniu? Dziecko w życiu płodowym, oprócz głosu, uczy się również rozpoznawać emocje. Czytanie książek, a w szczególności bajek dla dzieci sprawi, że będziesz spokojniejszy, a twój głos cieplejszy. Co więcej, dziecko, które słuchało konkretnych bajek w życiu płodowym, po narodzinach będzie w pewien sposób preferowało, te już znane opowieści. Może być to bardzo pomocne w uspokojeniu dziecka czy wyciszeniu przed snem.
3. Czytaj dziecku regularnie.
Jeżeli chcesz zadbać o to, aby duże dziecko regularnie czytało samodzielnie, musisz pokazać mu już we wczesnym dzieciństwie, że książki są czymś wyjątkowym i atrakcyjnym. Jak to zrobić najprościej? Po prostu czytaj dziecku na głos. Ważne jest zadbanie o regularność czytania. Pomoże w tym ustalenie konkretnej pory, którą zawsze poświęcisz na posiedzenie z dzieckiem i z książką. Najłatwiej będzie Ci znaleźć czas zapewne wieczorem. Z tego powodu wielu rodziców praktykuje czytanie na dobranoc. Czytanie przed snem niesie za sobą dużo więcej korzyści niż tylko wpajanie nawyku czytania. To też świetny sposób na wyciszenie dziecka przed snem, co pozwoli mu prawdziwie wypocząć przez noc. Wieczorne oglądanie telewizji czy granie na telefonie, czy jakakolwiek ekspozycja na niebieskie światło prowadzi do zaburzeń snu. Wieczorne czytanie to też świetny sposób na spędzenie czasu rodzic-dziecko, co wzmacnia więzi i buduje relacje. Ten moment tylko dla Was, spędzony z książką to naprawdę bardzo wartościowy czas.
4. Wykorzystuj książki jako zabawki.
Przyzwyczajaj dziecko do obecności książek w jego życiu od najmłodszych lat. Już dla kilkumiesięcznych maluchów przeznaczone są specjalne obrazkowe bajki. Dla starszych dzieci oferta jest bardzo bogata. Od bogato ilustrowanych, przez rozkładane książki 3D, aż po interaktywne, obsługiwane magicznym długopisem. Wybór jest ogromny, coś na pewno zaciekawi Twojego malucha. Pokaż dziecku, że książka nie musi być jedynie tekstem pisanym. Zaciekaw go różnorodnością oferowaną przez literaturę. Warto też pokazać dziecku alternatywne wykorzystanie książki. Zbudujcie z książek labirynt, tor z przeszkodami albo domek dla lalek. Najważniejsze, aby dziecko, w naturalny sposób, otaczało się książkami od najmłodszych lat.
5. Książka to zawsze świetny pomysł na prezent.
Nie masz pomysłu, co kupić dziecku na urodziny? Rodzina pyta się, co podarować pod choinkę? Zawsze odpowiadaj: książki! To prezent ponadczasowy i zawsze trafiony. Pozwoli to łatwo zapełnić biblioteczkę Twojego dziecka. Najmłodsi bardzo lubią coś kolekcjonować, zbierać. Obecnie w księgarniach jest bardzo dużo ciekawych serii książkowych. Kolejna część zawsze będzie trafionym prezentem. Jest to zawsze lepszy prezent niż kolejna plastikowa zabawka, która po godzinie zostanie rzucona w kąt.
6. Dobierz tematykę do wieku i zainteresowań dziecka.
Zgadnij, co jest najczęstszym powodem, jaki dzieci zgłaszają, w odpowiedzi, dlaczego nie czytają książek. Literatura, podawana przez rodziców albo przez szkołę, jest zwyczajnie nieciekawa. Osobiście bardzo często słyszałem wśród znajomych historię, że całe dzieciństwo nie czytali książek. Dopiero w wieku 10 lat, ktoś podsunął im wspaniałą literaturę, która okazała się, o dziwo ciekawa! Do tej pory nie wiedzieli po prostu, że książki mogą być wciągające, poruszające, zabawne czy mrożące krew w żyłach, że książki mogą w ogóle wywoływać inne uczucia niż nuda szkolnych lektur, do których całe życie byli zmuszani.
Kup kultowe „Litery” i wprowadź dziecko w naukę czytania
Zostawmy jednak temat lektur. Poza nimi, istnieje wiele ciekawych książek. W tym też zadanie rodzica, aby odpowiednie książki podsunąć dziecku do przeczytania. Ważne jest dobranie książki do wieku dziecka. Często wydaje się rodzicom, że ich dziecko jest znacznie dojrzalsze i może już czytać książki dla dużych dzieci. Pewnie i może, ale poruszane problemy nie będą dla niego ciekawe. Warto też zwrócić uwagę na wielkość liter i obrazki. Ciekawe ilustracje mogą być dużą zaletą książki.
Wybieraj dla dziecka książki z wartką fabułą i napisane prostym językiem
Pamiętaj też, że warto iść z duchem czasu. Jasne, każdy powinien znać pewne klasyki literatury dziecięcej czy młodzieżowej, czy jednak archaiczny język, problemy zupełnie niemające odniesienia w dzisiejszym świecie i fabuła umiejscowiona przed paroma dziesiątkami lat, będą dobre do zachęcenia dziecka do czytania? Raczej nie. Na początek książkowej przygody staraj się wybrać dla dziecka coś współczesnego, z wartką fabułą i prostym językiem. Pokaż, że czytanie jest, po prostu, fajne! To chyba kluczowy punkt całego zachęcania dziecka do czytania: pokazanie, że literatura może być cudowna! Kluczowy, ale zarazem najtrudniejszy. Ciężko, w dzisiejszym świecie, pełnym kolorowych obrazów z telewizji, komputera czy telefonu przebić się ze słowem pisanym. Jest to jednak możliwe, statystyki mówią, że z roku na rok, coraz więcej Polaków czyta książki. Artykuł powstał we współpracy z kanałem Praktyczne Rodzicielstwo:
