Kultura Ukraińska – co warto wiedzieć?
Ministerstwo Edukacji i Nauki poinformowało, że do polskich szkół zapisanych zostało już niemal 100 tysięcy dzieci z Ukrainy. Ta liczba z pewnością się zwiększy, gdyż szacuje się, że do naszego kraju trafiło już ponad 700 tysięcy ukraińskich dzieci w wieku szkolnym. Niektórzy mają możliwość kontynuowania nauki zdalnej w swojej ukraińskiej szkole, inni podejmują naukę zdalną bądź stacjonarną w Polsce. W przypadku rozpoczęcia zajęć kluczowe jest wsparcie ze strony nauczycieli i dyrektorów szkół. Jednym z najważniejszych zadań, przed którymi stają dzisiaj polskie szkoły, jest wsparcie skutecznej asymilacji uchodźców z Ukrainy. Podstawą w tym zakresie jest przede wszystkim nauczanie języka polskiego, aby w niedalekiej przyszłości dzieci mogły podjąć także naukę pozostałych przedmiotów wraz z polskimi kolegami i koleżankami. Bardzo przydatna może okazać się przynajmniej podstawowa wiedza z zakresu kultury Ukrainy. Kultura ukraińska może być ciekawym tematem lekcji także dla dzieci z Polski.
Język ukraiński
Współczesny ukraiński to odmiana cyrylicy, ale wbrew obiegowej opinii, język ten nie jest najbardziej zbliżony do rosyjskiego. Językoznawcy wskazują, że zdecydowanie bliżej mu do języka białoruskiego, chociaż ze względów historycznych znaczenie rosyjskiego na terenach dzisiejszej Ukrainy jest wciąż bardzo duże. Język ukraiński ma status urzędowego, ale w niektórych regionach kraju więcej ludzi posługuje się językiem rosyjskim.
Czytaj także: Jak wielokulturowość w szkole wpływa na edukację dziecka?
Język ukraiński powszechnie używany jest na zachodzie kraju, natomiast w jego centrum (m.in. w Kijowie) równolegle używany jest język rosyjski. Im dalej na wschód, tym więcej obywateli Ukrainy, posługuje się językiem rosyjskim jako ojczystym. Taki podział wynika przede wszystkim ze względów historycznych. Należy wystrzegać się pochopnego określania rosyjskojęzycznej ludności Ukrainy, jako zwolenników ścisłej współpracy z Rosją, czy jej akceptacji dla działań militarnych tego kraju.
W trakcie lekcji pokaż uczniom różnicę między językami. Pobawcie się w odkrywanie „słów-pułakpek” (false-friends). Polecamy zapoznanie się ze zbiorem słów na stronie. Jeśli w Twojej klasie są uczniowie z Ukrainy, możesz ich zaangażować – pobawcie się w „tłumacza” i wspólnie rozpracowujcie słowne pułapki!
Literatura ukraińska
Jednym z najważniejszych świadectw kultury danego narodu jest literatura. Nie inaczej jest w przypadku Ukrainy. Pierwsze teksty z jej obszaru pochodzą już z XI wieku, kiedy powstawały głównie utwory o charakterze religijnym. Współczesna literatura ukraińska kształtowała się szczególnie intensywnie od końca XVIII wieku. Za datę przełomową uznaje się rok 1798, gdy wydana została Eneida Iwana Kotlarewskiego. Utwór jest inspirowany twórczością Wergiliusza, ale od treści nie mniej ważna jest forma – to właśnie w tym dziele wielu upatruje wzorca ukraińskiego języka literackiego. Z epoką romantyzmu związany jest także Taras Szewczenko. Jest on narodowym wieszczem Ukrainy, który dla naszych sąsiadów ma znaczenie porównywalne z tym, kim dla nas jest Adam Mickiewicz. Urodzony na początku XIX wieku, Szewczenko prozę tworzył w języku rosyjskim, ale w swoich utworach opiewał ukraińską kulturę ludową, wolność kozacką i przede wszystkim krytykował carat. Szewczenko jest wymieniany jako jeden z trzech najważniejszych poetów w historii kraju, tuż obok Iwana Franki i Łesi Ukrainki.
Koniecznie zapoznaj polskich uczniów z literaturą ukraińską. Zorganizuj w swojej klasie lekcję o autorach, omówcie tekst ukraińskiego hymnu. Jednak nie zapominaj o tym, że warto również uczniom z Ukrainy pokazać świat polskiej literatury. Polecamy stronę, z której można pobrać opowieści polskich autorów, przetłumaczone na język ukraiński.
Siedem cudów Ukrainy
W roku 2007 została zainicjowana akcja stworzenia listy siedmiu cudów Ukrainy. Są to najważniejsze, z punktu widzenia historii i kultury kraju obiekty, które mają szczególne znaczenie, także dla budowy tożsamości narodowej w kraju zamieszkiwanym przez przedstawicieli wielu narodowości. Według spisu powszechnego z 2001 roku, oprócz Ukraińców i Rosjan, na obszarze kraju mieszkają także Białorusini, Mołdawianie, Tatarzy, Bułgarzy, Polacy, Węgrzy oraz Żydzi. Na liście znalazły się:
- Narodowy Rezerwat Historyczno-Architektoniczny w Kamieńcu;
- Ławra Kijowsko-Pieczerska;
- Narodowy Park Dendrologiczny Sofiyivka;
- Sobór św. Zofii w Kijowie;
- Chersonez Taurydzki;
- Twierdza Chocim;
- Chortyca.
Zapoznaj uczniów z siedmioma cudami Ukrainy. Zachęć uczniów do rozmowy. Może ktoś zwiedzał kraj naszych sąsiadów i może opowiedzieć o swoich doświadczeniach, podzielić się fotografiami? Jeśli do waszej klasy dołączył uczeń z Ukrainy, możesz go zapytać, czy nie chciałby opowiedzieć o swoim mieście.
Czytaj także: Jak rozmawiać z dziećmi o wojnie? Nie wszystkie obiekty z powyższej listy mają adekwatny odpowiednik w polskiej kulturze i historii, ale w pewnym uproszczeniu można przyjąć, że byłby to np. Zamek na Wawelu, Puszcza Białowieska, Łazienki Królewskie czy Katedra w Gnieźnie. Są to więc niezwykle popularne cele wycieczek nie tylko mieszkańców Ukrainy, ale także chętnie wybierane przez turystów przybywających z zagranicy.
Kuchnia ukraińska
Kuchnia ukraińska zachwyca niezwykłą mieszanką smaków i aromatów. Jej obecny kształt to efekt setek lat mieszania się kultur i zwyczajów. Wśród nich, szczególnie duży wpływ, wywarły tradycje rosyjskie, tatarskie, żydowskie czy rumuńskie. W związku z tym, chociaż wiele potraw serwowanych na co dzień w Ukrainie ma korzenie w innych kulturach, to sposób ich przygotowywania jest ściśle związany z kulturą ukraińską. 
Wśród najbardziej tradycyjnych potraw z kuchni ukraińskiej wymienić można m.in.:
- barszcz ukraiński;
- kapuśniak zaporoski;
- pielmieni;
- pierogi;
- bliny.
Współczesna kuchnia ukraińska ma także swoje nowoczesne oblicze. W Kijowie czy Lwowie można odwiedzić wiele restauracji, które łączą tradycję z nowoczesnością i serwują dania na światowym poziomie. Przy tej okazji warto zwrócić uwagę na fakt, że popularne w naszym kraju pierogi ruskie swoją nazwą nie nawiązują do Rosji, ale do Rusi Czerwonej, czyli regionu, którego historyczną stolicą był Lwów.
Inni czytali: Jak funkcjonują dzieci binacjonalne (dwunarodowe) w środowisku polskiej szkoły?
Kultura ukraińska: sztuka ludowa i haft ukraiński
Jednym z najbardziej charakterystycznych przejawów sztuki ludowej na ziemiach ukraińskich jest haft. Jego korzenie sięgają czasów starożytnych, a dzisiaj spotykany jest nie tylko na ubraniach, ale także na narzutach, poszewkach czy ręcznikach. Haftowane koszule miały szczególną renomę już w XV wieku, dzięki czemu szkoły i zakłady hafciarskie rozwijały się nie tylko w wielu wioskach, ale także w klasztorach czy na dworach. 
Dzisiaj, większość haftowanych tkanin powstaje z wykorzystaniem maszyn. Tradycyjne ręczne haftowanie ma głównie wymiar atrakcji turystycznej czy historycznej. Popularne są wizyty w specjalnych zakładach, gdzie można zapoznać się z różnymi stylami haftowania i wziąć udział w tworzeniu oryginalnych wzorów, do których zaliczyć można m.in. obrazy zwierząt, roślin czy ludzi o charakterystycznych torsach w kształcie rombu i głowach w formie krzyża.
Pokaż uczniom jak wygląda Hopak – narodowy ukraiński taniec, w strojach ludowych.
Kultura ukraińska: dzieje współczesne
Po rozpadzie Związku Radzieckiego, Ukraina wielokrotnie mierzyła się z konsekwencjami swojego położenia geopolitycznego i struktury narodowościowej. Kraj ten pojawiał się na czołówkach gazet z całego świata m.in. przy okazji Pomarańczowej Rewolucji z przełomu lat 2004/2005 i tzw. Euromajdanu z lat 2013-2014. Od roku 2014 nasi sąsiedzi są obiektem agresji Rosji, która bezprawnie zajęła m.in. Krym, a następnie wspierała separatystyczne wystąpienia w innych częściach Ukrainy. Po 24 lutego 2022 roku, kiedy Federacja Rosyjska rozpoczęła działania wojenne na terenie niemal całej Ukrainy, szczególnie ważne jest nie tylko materialne wsparcie dla walczących o swój kraj Ukraińców, ale także pomoc uchodźcom, którzy trafili m.in. do Polski. Dlatego zorganizowanie w szkole lekcji dotyczących kultury czy historii Ukrainy może być dobrym wsparciem dla dzieci z Ukrainy oraz przydatną lekcją dla polskich dzieci, które w większym stopniu będą mogły zobaczyć podobieństwa pomiędzy Polską a Ukrainą.
Lekcja dla dzieci młodszych
Jesteś nauczycielem klas wczesnoszkolnych? Polecamy podróż po Ukrainie z Olą, która oprowadzi Twoich uczniów po ukraińskich tradycjach, obrzędach i języku. Po zakończeniu podróży koniecznie obejrzyjcie taneczną kompozycję w wykonaniu ukraińskich dziewczynek. Zachęć uczniów do tańca, udekorujcie salę i pokażcie rodzicom, jak wygląda kultura naszych sąsiadów. Zintegruj uczniów z ukraińskimi kolegami!
Zapisz się na nasz newsletter i bądź na bieżąco ze wszystkimi treściami na blogu „Temat: Edukacja” >> ZAPISUJĘ SIĘ
