Na młodego człowieka codziennie działa niezliczona ilość bodźców. Szczególnie dużo jest ich w szkole i nie każdy potrafi sobie z nimi odpowiednio radzić. Dla uczniów ze słabszą integracją sensoryczną, szkoła potrafi stać się przytłaczającym czy frustrującym miejscem. Są jednak sposoby, by takim uczniom pomóc w lepszym radzeniu sobie w środowisku szkolnym. Integracja sensoryczna może być wyzwaniem, ale nie musi.
Czym właściwie jest integracja sensoryczna?
Integracja sensoryczna to proces neurologiczny odpowiadający za właściwą rejestrację bodźców, które docierają do człowieka, wszystkimi zmysłami jednocześnie. Inaczej, to proces organizujący wrażenia płynące z ciała i środowiska, pozwalający na efektywne interakcje z otoczeniem. Bodźce odbieramy za pomocą siedmiu zmysłów: wzroku, słuchu, powonienia, smaku, dotyku oraz świadomości ciała (prioprocepcja) i równowagi/ruchu (system przedsionkowy).
Dla większości ten proces zachodzi podświadomie
Gdy informacja płynąca z tych zmysłów zostanie odebrana, podróżuje ona do mózgu, gdzie musi być zinterpretowana i przetworzona, aby organizm zareagował w odpowiednim sposób. Za przykład może posłużyć sytuacja, gdy idziemy krawędzią krawężnika i tracimy równowagę. Odpowiednie zmysły natychmiast wyślą informację do mózgu, który szybko wyśle informację z powrotem do ciała, co umożliwi nam dopasowanie pozycji, aby odzyskać równowagę i nie upaść.
Dla większości z nas, ten proces zachodzi podświadomie, jednak dla niektórych uczniów z zaburzeniami sensorycznymi nie jest to takie proste. Dla takiego ucznia, środowisko szkolne może stanowić poważne wyzwanie.
Jak wyglądają wyzwania sensoryczne w szkole?
Aby lepiej zrozumieć wyzwania sensoryczne w szkole, należy je podzielić na trzy kategorie.
Zbyt duża odpowiedź sensoryczna – W tym przypadku uczeń może być nadto wrażliwy na bodźce w środowisku szkolnym lub zbyt od nich uciekający, unikający ich. Uczniom zbyt wrażliwym, wiele bodźców może przeszkadzać lub ich rozpraszać. Na przykład, każdy drobny dźwięk lub ruch w klasie może powodować ciągłe rozproszenie ucznia. Uczeń unikający, będzie z kolei się izolował lub wręcz miał potrzebę ucieczki z klasy, w której będzie dla niego zbyt głośno lub gdy będzie się zbyt wiele działo wokół niego.
Zbyt mała odpowiedź sensoryczna – W tym przypadku uczeń może nie zauważać pewnych bodźców. To uczeń, który wydaje się nieuważny. Który może potrącać inne osoby czy wpadać na meble, jakby ich zupełnie nie zauważało. To także uczeń, który może na przykład nie reagować, gdy nauczyciel wywołuje jego imię.
Poszukiwanie odpowiedzi sensorycznej – W tym przypadku uczeń będzie aktywnie poszukiwał bodźców z otoczenia, robiąc wszystko, aby je otrzymać. Taki uczeń może się bujać na krześle, zaczepiać innych czy turlać się po podłodze, kiedy powinien leżeć spokojnie na dywanie. Jego zachowanie ma wywoływać odpowiedź otoczenia.
Jak pomóc uczniom z wyzwaniami sensorycznymi?
Istnieje wiele strategii i rozwiązań, które mogą pomóc uczniom z wyzwaniami sensorycznymi.
Jeśli mamy do czynienia z uczniem wykazującym zbyt dużą wrażliwość sensoryczną, warto zbudować poukładane wzory doświadczeń sensorycznych podczas dnia szkolnego. Uczeń będzie przygotowany na więcej bodźców, dzięki czemu będzie mniej rozproszony. Można to zrobić za pomocą rozbicia pewnych większych zadań na mniejsze części, pomóc uczniowi poukładać przedmioty w odpowiednim porządku chronologicznym (to, czego po kolei będzie potrzebował do wykonania zadania). Można zrobić listę zadań lub plan i odhaczać wykonane po kolei czynności. To wszystko pomoże uczniowi ustanowić pewną rutynę w działaniach oraz planować zadania.
Pomysły rozwiązań dla uczniów wykazujących zbyt dużą wrażliwość sensoryczną:
- Zapewnij uczniowi odpowiednie, spokojne miejsce do siedzenia.
- Minimalizuj ilość kroków, jakie uczeń powinien wykonać podczas nauki nowej aktywności ruchowej.
- Zapewnij uczniowi odpowiednią ilość miejsca pomiędzy nim a innymi uczniami.
- Ogranicz ilość podawanych informacji jednocześnie.
- Zminimalizuj ilość niepotrzebnych lub nieprzyjemnych zapachów w sali lekcyjnej.
Jeśli chodzi o uczniów unikających bodźców, należy zadbać o jak największą spójność. Warto zapewnić uczniowi cichą przestrzeń do pracy i ustanowić dla niego komfortową rutynę. Taki uczeń lepiej będzie się czuł w interakcjach jeden na jeden, niż w dużej grupie.
Pomysły rozwiązań dla uczniów unikających bodźców:
- Pozwól uczniowi wskazać miejsca i pozycje, w jakich chciałby siedzieć i pozwól mu na to.
- Pozwól uczniowi na przerwy podczas fizycznych zajęć w grupie, buduj rutynę i powtarzalność podczas aktywności ruchowych.
- Spraw, aby inni uczniowie zrozumieli potrzebę ucznia unikającego bodźców, do posiadania nieco więcej przestrzeni osobistej.
- Zapewnij uczniowi ciche miejsce do pracy.
- Zapewnij uczniowi instrukcje na piśmie oraz słowne.
- Pozwól uczniowi żuć gumę.
W przypadku uczniów wykazujących zbyt niską odpowiedź sensoryczną, pomocne będzie zwiększenie intensywności doświadczeń sensorycznych w ich codziennych aktywnościach w szkole. Jakich, to zależy od tego, które obszary tego wymagają.
Pomysły rozwiązań dla uczniów wykazujących zbyt niską odpowiedź sensoryczną:
- Zapewnij uczniowi okazję do pracy fizycznej – przenoszenia cięższych rzeczy, książek czy przesunięcia szafki lub ławki.
- Daj uczniowi cięższe obiekty do pracy lub zabawy.
- Naucz ucznia uważnego używania wzroku. Zadbaj, aby uczeń zwracał uwagę, gdzie się znajduje, gdzie są inni czy gdzie stoją różne przedmioty.
- Zadbaj o dodatkowe wizualne pomoce, tj. podkreślaj wyrazy, używaj kolorów przy pisaniu na tablicy. Możesz też użyć lustra podczas jedzenia posiłku, aby uczeń widział jak je i czy się nie pobrudził.
- Poza mówieniem, pisz także instrukcje na tablicy. Poproś ucznia, aby powtórzył podane informacje i upewnij się, że dokładnie zrozumiał zadanie i czynności do wykonania.
W przypadku uczniów poszukujących odpowiedzi sensorycznej pomóc może integracja sensoryczna polegająca na intensyfikacji bodźców. Działa to jednak inaczej w przypadku uczniów niewrażliwych na bodźce. Tutaj, uczniom poszukującym bodźców, zapewnij więcej stymulacji niż oczekują, ale w bardziej intencjonalny i zorganizowany sposób.
Pomysły rozwiązań dla uczniów poszukujących odpowiedzi sensorycznej:
- Pozwól uczniowi przenosić przedmioty i zapewnij mu aktywność fizyczną. Uczeń może na przykład otwierać i zamykać drzwi do klasy czy nieść sprzęt sportowy na zajęcia z wychowania fizycznego.
- Zapewnij uczniowi dużo zajęć fizycznych przed koniecznością siedzenia w ławce i skupienia. Uczeń może wykonać parę przysiadów czy pajacyków przed lekcją albo testem.
- Podczas lekcji zlecaj uczniowi zadania, które zapewnią mu aktywność ruchową. Może na przykład odstawić książki na półkę czy przynieść lub odnieść pomoce naukowe.
- Umożliwiaj uczniowi pracę w pozycji stojącej lub poruszanie się podczas wykonywania zajęć, o ile to możliwe.
- Używanie przez ucznia kolorów podczas pisania może także pobudzić jego wizualny odbiór bodźców.
Przeczytaj także: Wskazówki: jak nauczyć dziecko posługiwać się nożyczkami?
