Jeszcze w 2020 roku w polskich szkołach uczyło się niemal 60 tysięcy cudzoziemców. Po ataku Rosji na Ukrainę liczba ta drastycznie wzrosła i, z pewnością, się zwiększy. Wielokulturowość w polskich szkołach bez wątpienia stanie się zjawiskiem codziennym, a jaki wpływ może ona mieć na edukację dziecka? Każda szkoła z zasady funkcjonuje w konkretnej rzeczywistości społecznej, środowiskowej i kulturowej. Oznacza to, że zasady w niej panujące, wyposażenie, jadłospis na stołówce, czy przerwy świąteczne opierają się na polskiej kulturze i tradycjach. Dzieci uczą się od rodziców zachowania, wartości i norm, które pozwalają im się wejście w życie społeczne. Później rolę wychowawczą przejmuje także szkoła. Uczniowie początkowo w nowym dla siebie środowisku, poznają bliżej zagadnienia dotyczące ich kręgu kulturowego. Zaliczają się do tego zwyczaje i reguły obowiązujące w szkole. Uczą się, jak należy zwracać się do nauczyciela oraz jak nawiązywać relacje w grupie rówieśniczej.
Czytaj także: Siła relacji nawiązywanych w szkole. Na co wpływają?
W polskich szkołach jest coraz więcej uczniów cudzoziemców, co prowadzi do zetknięcia się nowych środowisk pod względem kulturowym, językowym, a często również religijnym. W takiej sytuacji, zarówno uczniowie zagraniczni, jak i polscy, mogą napotkać wiele sytuacji, które będą dla nich trudne. Bardzo ważną rolę w integracji kulturowej dzieci i młodzieży, a także ich rodziców, odgrywa edukacja – a wobec tego trudnego zadania staje przede wszystkim szkoła.
Wielokulturowość w szkole a edukacja
Im większa będzie wielokulturowość w szkole, tym bardziej złożone będą relacje między wszystkimi członkami społeczności szkolnej. Tak samo jak Polacy często nie zastanawiają się, jakie wartości czy normy mają wpływ na ich zachowanie. Tak samo dziecko reprezentujące kulturę kraju, w którym się wychowywało, będzie prezentować pewne zachowania wyniesione ze swojej kultury. W dużym stopniu wynika to z nieuświadomienia pewnych zasad i norm. Dotyczy to zarówno przedstawicieli kultury dominującej, jak i kultury obcej. We wzajemnych relacjach przedstawicieli różnych kultur występują nierzadko niepewność, stres, skrępowanie. Wynika to z niewiedzy o innej kulturze. Rozmówca może bowiem zupełnie inaczej rozumieć pewne sformułowania i pojęcia, dotyczące, dla przykładu, powitania czy punktualności. Dwuznaczność pojawia się również w interpretacji zachowań uczniów, rodziców lub opiekunów i z norm zachowań mających swoje źródła w danej kulturze, np. patrzenie w oczy lub unikanie wzroku w trakcie rozmowy.
Może Cię zainteresować: Zapoznaj uczniów z kulturą ukraińską
Dlatego niezwykle ważne jest, aby nauczyciel posiadał wiedzę na temat kultury nowego ucznia w szkole oraz odpowiednio przygotował do tego swoją klasę. Warto przy tym zwrócić uwagę na takie aspekty kultury jak:
- wartości (co jest ważne, do jakich ideałów dąży się w danej kulturze),
- normy (co jest uznawane za normalne, a co nienormalne, zdrowe lub chore, piękne lub brzydkie, dobre lub złe),
- sposoby zachowań oraz style komunikacji.
Integracja – z czym trzeba się zmierzyć?
Integracja dzieci cudzoziemskich w szkole może się wiązać z różnymi problemami. Zwykle są to wykluczenie edukacyjne, społeczne, kulturowe, religijne i przestrzenne. Jeśli chodzi o wykluczenie edukacyjne, to jest ono związane głównie z brakiem znajomości języka. Jego przyczyną może być także trudna sytuacja materialna rodziny ucznia bądź historia, jaką ma za sobą. Status materialny ma także duży wpływ na wykluczenie społeczne, które cechuje się zachowaniami dyskryminacyjnymi przejawianymi przez innych uczniów, rodziców, a czasem także samych nauczycieli. Różnice kulturowe także mogą być przyczyną problemów. Z ich powodu między rówieśnikami może dochodzić do konfliktów. Ważne jest wcześniejsze przygotowanie siebie samego oraz uczniów na przybycie ucznia cudzoziemskiego, zaznajomienie klasy z kulturą obcą i zbudowanie atmosfery otwartości, zrozumienia, tolerancji oraz odpowiedniej empatii.
Czytaj także: Jak wielojęzyczność wpływa na wyniki uczniów w nauce?
Obecnie, do polskich szkół często trafiają także dzieci, które wraz z rodzinami uciekły przed wojną. Dzieci, które doświadczyły wojny we własnym kraju i nagle znalazły się w nowym środowisku, mogły przeżyć głęboką traumę. Taki aspekt może mieć różny wpływ na ich zachowanie. Takich uczniów trzeba objąć szczególną opieką i zapewnić im odpowiednie wsparcie i pomoc psychologiczną.
Wielokulturowość w szkole: otwartość na odmienność
Odpowiednie, otwarte podejście szkoły, kadry pedagogicznej oraz uczniów z pewnością już w pierwszych dniach pomoże uczniom cudzoziemskim poczuć się w nowym otoczeniu pewniej i bezpieczniej. Integracji w klasie wielokulturowej sprzyjają rozmowy nauczyciela z uczniami. Odpowiednim czasem na takie rozmowy będą godziny wychowawcze. Można to zrobić poprzez wzbogacenie treści nauczania o wiedzę i informacje dotyczące kultury, religii i zwyczajów dzieci uchodźców, a także poprzez stworzenie dosłownej przestrzeni czyli wydzielenie pomieszczenia, gdzie uczniowie i rodzice mogliby znaleźć książki i inne materiały dotyczące krajów pochodzenia dzieci cudzoziemskich, uczących się w danej szkole. Ważne jest budowanie w szkole przestrzeni, w której eksponowana jest wielokulturowość.
Warto przeczytać: Zintegruj uczniów z ukraińskimi kolegami
Zapisz się na nasz newsletter i bądź na bieżąco ze wszystkimi treściami na blogu „Temat: Edukacja” >> ZAPISUJĘ SIĘ
