Wiele krajów ma długoletnie doświadczenie w zakresie ochrony osób sygnalizujących nieprawidłowości. Jest ona budowana na drodze odrębnych aktów prawnych. Należą do nich nie tylko kraje anglosaskie, gdzie ta tradycja ma najstarsze korzenie, na przykład: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Australia, Republika Południowej Afryki, Nowa Zelandia, lecz również kraje takie jak: Japonia, Korea Południowa, czy dołączające do tego grona w ostatnim okresie kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Planowanie wprowadzenie regulacji w Polsce obejmie także placówki oświatowe. Ochrona sygnalistów szkolnych także się zmieni.
Ochrona sygnalistów szkolnych. Skąd wzięła się nowa dyrektywa?
7 października 2019 roku Rada UE przyjęła Dyrektywę w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii. Dyrektywa ta zobowiązuje Państwa członkowskie do wprowadzenia regulacji dotyczących wewnętrznych kanałów zgłaszania nieprawidłowości oraz wewnętrznych procedur przyjmowania zgłoszeń i podejmowania działań następczych w związku ze zgłoszeniami. Polska znajduje się w gronie 21 państw, które rozpoczęły pracę nad wdrożeniem Dyrektywy do porządku prawnego. Za implementację do polskiego prawa odpowiada Minister Rozwoju, Pracy i Technologii. Gotowe prawo o ochronie sygnalistów weszło w życie 17 grudnia 2021 roku. W projektowanej Ustawie o ochronie sygnalistów został określony w szczególności:
- status prawny osoby zgłaszającej naruszenie prawa, czyli tak zwanego sygnalisty,
- zakres i definicja naruszeń prawa podlegających zgłoszeniu,
- warunki objęcia ochroną osób dokonujących zgłoszenia,
- procedura zgłaszania naruszeń za pośrednictwem kanałów wewnętrznych i zewnętrznych, ujawnienia publicznego, środki ochrony zgłaszających,
- koncepcja i model instytucji centralnej zajmującej się przyjmowaniem zgłoszeń i udzielaniem wsparcia osobom zgłaszającym naruszenia prawa.
Czytaj także: Nauczyciel jak ogrodnik, czyli jak budować szkołę włączającą
Dyrektywa o ochronie sygnalistów – kogo dotyczy?
Ustawa, po wejściu w życie, powinna zostać wdrożona przez podmioty sektora publicznego zatrudniające: powyżej 50 pracowników i mniej niż 50 pracowników – jeżeli działają w szeroko pojętym sektorze finansowym oraz podmioty sektora prywatnego zatrudniające powyżej 250 pracowników, pomiędzy 50 do 249 pracowników – najpóźniej do 17 grudnia 2023 roku, mniej niż 50 pracowników – jeżeli działają w szeroko pojętym sektorze finansowym. Obowiązek wprowadzenia ochrony sygnalistów obejmuje szkoły i placówki oświatowe, które zatrudniają minimum 50 pracowników. Szkoły i przedszkola z mniejszą liczbą pracowników nie muszą wprowadzać rozwiązań ochronnych. Nie jest jednak wykluczone, że także w tych jednostkach będą zgłaszane naruszenia. Wprowadzenie ochrony sygnalistów dotyczy zarówno jednostek publicznych, jak i niepublicznych. Szkoły niepubliczne mają czas na realizację nowych obowiązków do 17 grudnia 2023 roku.
Może Cię zainteresować: Jak współpracować z rodzicami uczniów?
Szkoły/placówki oświatowe powinny wdrożyć wymagania dotyczące ochrony sygnalisty oraz posiadać bezpieczny i anonimowy kanał zgłoszeniowy z kilku powodów:
- są instytucjami publicznymi, zatrudniającymi nauczycieli oraz pracowników administracji i obsługi
- organizują przetargi publiczne,
- mają ogromny wpływ na zdrowie publiczne dzieci i ich rodzin, pracowników, w tym nauczycieli i ich rodzin,
- są zobowiązane chronić prywatność i dane osobowe,
- muszą dbać bezpieczeństwo sieci i posiadanych systemów informacyjnych.
Kto może być sygnalistą w placówce oświatowej?
W praktyce może być nim niemal każdy, kto miał styczność z daną organizacją. To znaczy osoba pozostająca w stosunku pracy, osoba świadcząca pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, były pracownik, kandydat do pracy, stażysta, wolontariusz, rodzic, jak również osoby trzecie, związane z sygnalistą lub mu pomagające.
Kiedy przyznać status sygnalisty?
Z ochrony mogą korzystać wszyscy sygnaliści, którzy dokonując zgłoszenia, mają uzasadnione podstawy i przekonanie, że informacje zawarte w zgłoszeniu są prawdziwe w chwili jego dokonywania oraz, że te informacje są objęte zakresem stosowania dyrektywy 2019/1937. Uzasadnione podstawy i przekonanie nie powinny być utożsamiane z pewnością sygnalisty. Powinny one przy tym wynikać z konkretnych dowodów lub informacji, jakimi sygnalista dysponuje i jakie będzie gotowy przedstawić. Nie wolno przyznawać statusu sygnalisty, jeśli świadomie i celowo zgłaszane są: błędne lub wprowadzające w błąd informacje, informacje, które są już publicznie dostępne lub nieuzasadnione plotki i pogłoski.
Jakie obowiązki dla dyrektora wynikają z wdrożenia dyrektywy?
Rządowy projekt dotyczący ochrony sygnalistów zakłada zobowiązanie ze strony pracodawców:
- ustalenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych,
- zapoznania pracowników z treścią regulaminu zgłoszeń wewnętrznych,
- utworzenia i prowadzenia tak zwanych kanałów dokonywania zgłoszeń,
- prowadzenia rejestru zgłoszeń wewnętrznych.
Ochrona sygnalistów szkolnych. Co dyrektor powinien przemyśleć przed wdrożeniem procedur?
- Jak zapewnić dostęp do wewnętrznego kanału zgłaszania wszystkim, którzy są uprawnieni z niego korzystać?
- Kogo należy wyznaczyć na osobę przyjmującą zgłoszenia?
- Jakie zgłoszenia są dopuszczalne – anonimowe czy imienne?
- Czy obowiązujące w placówce regulacje lub praktyka ich stosowania mogą ograniczać prawo pracowników do sygnalizowania naruszeń?
- Które aktualnie obowiązujące regulacje wewnętrzne powinny ulec zmianie i w jaki sposób, na przykład zasady naboru i konkursów na stanowiska, regulamin pracy, polityki ochrony danych osobowych, kodeks etyki, polityka przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji itp.?
- Jak zapewnić poparcie Polityki wśród pracowników (konsultacje, skuteczna ścieżka działań następczych, przywództwo etyczne)?
Jeżeli chcesz się nauczyć, jak należy postępować w zgodzie z dyrektywą UE oraz ustawą o ochronie sygnalistów, propozycja specjalistycznego szkolenia pozwoli przygotować szkołę / placówkę oświatową do wdrożenia przepisów o ochronie sygnalistów. Szczegółowy opis szkolenia znajdziesz tutaj. Więcej szkoleń dla nauczycieli i dyrektorów znajdziesz na stronie Ośrodka Rozwoju Kompetencji Edukacyjnych
